Ο άνθρωπος μπορεί να ιεροποιεί τον χρόνο, δημιουργώντας επετείους και χρονικούς κύκλους.
Η ολοκλήρωση του κάθε κύκλου ορίζει και το ιερό σημείο, σαν ξεκίνημα του νέου.
Αυτοί επαναφέρουν το παρελθόν στο παρόν.
Δημιουργώντας ταυτόχρονα μια νέα πραγματικότητα που ορίζει ο κάθε κύκλος, αλλά και σημείο επαφής με το ιερό.
Την σύνδεση με το όλο, και σε κάποιες περιπτώσεις και με τον εαυτό μας.
Σε αυτή την επαφή δεν υπάρχει καλύτερος συνοδοιπόρος από την μουσική!
Την δύναμη, της οποίας θέλησαν να εκμεταλευτούν οι κατά καιρούς εξουσιάζοντες.
Ζητωντας μεγαλειώδεις μουσικές συνθέσεις ή καπηλευόμενοι κάποια υπάρχουσα ήδη, προς εξύμνηση κάποιου ιστορικού γεγονότος.
Όμως οι νότες είναι ατίθασες και εύκολα δραπετεύουν, μπορούν να γίνουν από σύμβολο της εξουσίας, σε συμπαραστάτες της ελευθερίας.
Η κλασική και η προκλασική μουσική ήταν ανέκαθεν υπό τον έλεγχο της εξουσίας, τις περισσότερες φορές χωρίς τη θέληση του καλλιτέχνη.
Ο Χίτλερ στήριξε την αιματοβαμμένη του «πολιτική» στην μουσική του αναρχικού Βάγκνερ, χωρίς την γνώση του ίδιου.
Η Σοβιετική «δημοκρατία» είχε πλήθος συνθετών στις διαταγές της, παρά την θέλησή τους.
Το κίνημα των ρομαντικών έκανε μια σοβαρή προσπάθεια να ξεφύγει από τον ζυγό της εκάστοτε εξουσίας.
Επιλέγοντας θέματα πιο προσωπικά και ξεφεύγοντας από το πομπώδες ύφος των συνθέσεων.
Το κίνημα, όμως, των ρομαντικών ήταν η αόρατη ρίζα της σύγχρονης μουσικής, αλλά και γενικότερα της τέχνης.
Ατίθασες συνθέσεις, πέραν αυτού του κινήματος, ξέφυγαν και άρχισαν να γίνονται από παραγγελίες εξουσιαζόντων, σε σύμβολα της ελευθερίας.
Αν και η αφορμή μπορεί να είναι απλά εμπορική…
Η σύνθεση έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει μαζί με την ανεξάρτητη οντότητά της και τον τρόπο να τρυπώνει στην ανθρώπινη σκέψη.
Overture of 1812
Η “1812 Overture” ή “The Year 1812” ή “Overture of 1812” του Pyotr Ilyich Tchaikovsky, μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοια σύνθεση.
Αν και είναι αρκετά γνωστή στους φίλους της κλασικής μουσικής, έγινε σχεδόν διάσημη μέσα από την ταινία V for Vendetta (2000).
Και την δυστοπική θεματολογία της, σκηνοθετημένη από τον James McTeigue και με την συμβολή των αδελφών Wachowski.
(Που μεταξύ άλλων δημιούργησαν και το Matrix).
Στο soundtrack της ταινίας η ουβερτούρα του μεγάλου Ρώσου συνθέτη καταλαμβάνει μια θέση κλειδί, καθώς ακούγεται στην αρχή της και στο τέλος της.
Με αυτό τον τρόπο ξεκινάει την πλοκή και συνοδεύει στο τέλος την τραγική – λυτρωτική κατάληξή της.
Πιθανόν να μην είναι τυχαία η επιλογή της σύνθεσης στην συμβολή της πλοκής του έργου, λαμβάνοντας υπ’ όψη την ιστορία που κρύβεται πίσω από την δημιουργία της.
Η βασική ιδέα για την δημιουργία της ουβερτούρας αποτέλεσε η φιλοδοξία του τσάρου Αλέξανδρου Β.
Ο οποιός ήθελε να τιμήσουν την επέτειο της σύγκρουσης ρώσικων στρατευμάτων απέναντι σ’ αυτών του Ναπολέοντα.
Η περίφημη μάχη του Borodino, 12ο χλμ δυτικά της Μόσχας, έλαβε χώρα στις 7 Σεπτέμβρη του 1812 και είχε πάνω από 100.000 νεκρούς.
Ήταν μια πύρρειος νίκη των Γάλλων, που αν και μπήκαν πολύ εύκολα στην άδεια Μόσχα…
Αναγκάστηκαν γρήγορα να την αφήσουν, λόγω του ρώσικου χειμώνα…. Και επειδή τελείωσαν τα ξύλινα πατώματα στο Κρεμλίνο.
Η επιστροφή αποδεκάτισε ακόμα περισσότερο τον πληγωμένο γαλλικό στρατό.
Πλήγωσε ακόμα περισσότερο, όμως, το κύρος του ίδιου του Ναπολέοντα και των φιλόδοξων του, σχεδίων.
Ένα απλό γεγονός είναι ενδεικτικό της ουσιαστκά ήττας των Γάλλων:
Στην επιστροφή ο Ναπολέων ρώτησε έναν χωρικό αν είδε κάποιον λιποτάκτη, μιας και οι στρατιώτες του τον εγκατέλειπαν ομαδικά.
Ο χωρικός αναγνώρισε τον μεγάλο στρατάρχη και με περίσσιο θάρρος του απάντησε πως είναι ο πρώτος που βλέπει, αναφερόμενος στον ίδιο τον Ναπολέοντα.
Όταν κατάφερε να φτάσει στην Πολωνία, το στράτευμά του είχε μείνει στο μόλις το 1/10 από την αρχική Grande Armée.
Η σύνθεση
Για να τιμήσουν αυτά τα γεγονότα καθώς και την 25η επέτειο από την στέψη του Αλέξανδρου Β…
Ανατέθηκε στον Ρώσο συνθέτη να «ντύσει» μουσικά ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο.
Μετά την παρότρυνση του προσωπικού του φίλου και μέντορά του, Nikolai Rubinstein…
Ξεκίνησε την δημιουργία της 12 Οκτωβρίου του 1880 και την τελείωσε 6 εβδομάδες αργότερα.
Το σχέδιο για την παρουσίαση ήταν αρκετά φιλόδοξο, με την συνοδεία πνευστών, αλλά και την συμμετοχή των καμπανών του καθεδρικού ναού, των λεγόμενων “zvons“.
Μαζί με αυτές, μέσα από έναν ηλεκτρικό πίνακα που θα ήταν συνδεδεμένα τα κανόνια, θα γινόταν και συγχρονισμένοι κανονιοβολισμοί.
Ανεξάρτητα από την δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου Β, που δεν πρόλαβε να γιορτάσει τα 25 χρόνια από την στέψη του, το σχέδιο ήταν υπερβολικά φιλόδοξο.
Τελικά η πρώτη παρουσίαση της οβερτούρας έγινε στις 20 Αυγούστου του 1882 σε μια σκηνή, μπροστά στον ημιτελή Καθεδρικό Ναό του Σωτήρα Χριστού.
Κατά τη διάρκεια της Έκθεση των Τεχνών και της Βιομηχανίας, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Ιππόλυτου Αλτάνη.
Ο Καθεδρικός Ναός του Σωτήρα Χριστού, ανεγέρθηκε στη μνήμη της υπερασπίσεως της Ρωσίας το 1812.
Ωστόσο ο Tchaikovsky δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την δημιουργία του.
Όπως παραπονέθηκε ο ίδιος στην προστάτιδά του Nadezhda Filaretovna von Meck, τη θεωρούσε υπερβολικά θορυβώδη και χωρίς καλλιτεχνική αξία.
Ο λόγος ήταν, ότι δεν την έγραψε με αγάπη και συναίσθημα, αλλά εκτελούσε εντολές.
Παρ’ ολα αυτά η σύνθεση αυτή τον έκανε αρκετά πιο πλούσιο, καθώς είναι από τα πιο εκτελεσμένα έργα του.
Δέκα χρόνια μετα την δημιουργία του επισκέφτηκε την Νέα Υόρκη όπου το έργο του παρουσιάστηκε στο Carnegie Hall.
Συχνά με την εκτέλεση της οβερτουρας γιορτάζεται και η Μέρα Ανεξαρτησίας, αν και δεν έχει καμία σχέση με την Αμερικάνικη ιστορία.
Στο άλμπουμ “2112” των Rush, κομμάτια της σύνθεσης του Ρώσου χρησιμοπούνται σε αρκετά τραγούδια τους.
Ιστορικά Στοιχεία
Nadezhda Filaretovna von Meck: Ήταν ρωσίδα επιχειρηματίας, η οποία θεωρούνταν επιφανής προστάτιδα των τεχνών, και ειδικά της μουσικής.
Είναι γνωστή για την καλλιτέχνική της σχέση με τον Pyotr Ilyich Tchaikovsky.
Τον οποίο και υποστήριζε οικονομικά για δεκατρία χρόνια, προκειμένου να αφοσιωθεί μόνο στις συνθέσεις.
Οι δύο τους δεν συναντήθηκαν ποτέ! Ο Tchaikovsky της αφιέρωσε τη Symphony No. 4.
Βοήθησε οικονομικά, αρκετούς καλλιτέχνες μεταξύ των οποίων και τους Nikolai Rubinstein και Claude Debussy.